GÖKKALE VİLLA RUSTİKASI

Villa rustica, Antik Roma'da merkezi bir yapı ve bu yapının çevresine yayılmış küçük yapıların oluşturduğu, duvarlarla çevrili kırsal yerleşime verilen addır. Roma Dönemi ve Erken Bizans dönemlerinde geniş çiftliklere ev sahipliği yapan villa rustikalar, zengin çiftlik sahiplerinin konutlarıydı. Genellikle sınır bölgelerinde bulunan villa rusticaların arazisi, çitler ya da duvarlarla çevrili olarak tasarlanırdı. Duvarlarla çevrili alan içerisinde konaklama için yapılmış binalar dışında ahırlar, sarnıçlar ve bahçe bulunurken, duvarlar dışında kalan arazide ölüler defnedilirdi.

Villa rusticalarda ekilen ürünler genelde villaların bulunduğu coğrafyaya göre değişiklik gösterebiliyordu. Varlıklı villa rustica sahipleri kendilerine ait askerleri villa rusticanın güvenliği ile sorumlu tutuyorlardı. Dominos denilen bu emekli askerler, bölgenin altyapısıyla da ilgilenir ve yakındaki şehirlere kırsalda yetişen ürünleri naklederlerdi.Tüm bu idare işler dominosun yöneticileri  ve   kölelerince gerçekleştirilirdi.

Bizim insanımız,  eski dönemlerden kalma yapılara kale adlandırmasını yapmayı çok sever. Gökkale de bunlardan biri.Yapının kaleyle uzaktan yakından bir ilgisi yok aslında. Mersin’e 87, Silifke’ye 30, İmamlı köyüne 2 kilometre uzaklıktaki Roma döneminden kalma bu yapı, yazımın girişinde özelliklerini saydığım bir çiftlik evidir. Tarımsal faaliyetler gerçekleştirmek amacıyla inşa edilen villa rusticalar, Kilikia Bölgesi’nde özellikle Olba Territorium’u dediğimiz lokasyonda çok sayıda yer alır. Tespit edilen beş villa rusticadan birisi de Gökkale Villa Rusticası’dır.

Gökkale Villa Rusticası’nın avlusunda sarnıçlar, çevresinde çalışanların oturduğu çeşitli konutlar, mezarlar, zeytinyağı ve şarap işlikleri, ezme havuzları ve bir değirmenin kalıntıları yer alır. Çiftlik evinin hemen batısındaki anıt mezar da dikkate değer başka bir kalıntıdır. Merkezi asıl yapıda Roma döneminin klasik yapı malzemesi olan dikdörtgen biçiminde taşlar kullanılmış. Çiftlik evinin üst katında, kemerli ikiz pencereler ve balkon yer alır. Üst katın taşıyıcısı olarak zemin katta kemerler kullanılmış. Altı odalı bu yapının giriş kapısı, Erdemli’nin Küstülü köyündeki villa rusticanın girişi gibi gösterişli, kemerli bir girişe sahipmiş ama giriş kapısının üzerindeki kemer zamanın acımasızlığına yenik düşünce eski gösterişli görünümünü maalesef kaybetmiş.

Kilikia’daki Roma Dönemi’nden kalma yapılar, beni her seferinde şaşırtmaya devam ediyor. Şaşkınlığımın sebebi, çiftlik evinin avlusunun taşlarının adeta muhteşem bir puzzle’ın parçaları gibi döşenmiş olmasıydı. Avluyu oluşturan taş bloklar öylesine güzel ve özenli döşenmiş ki yapıldığı ilk yıllardaki estetiğinden hiçbir şey kaybetmemiş. Taş blokların hemen altında da iki tane sarnıç yer alır. Çiftlik  evinin hemen yanında o bölgeyi mülk edinip uzun yıllardır yaşayan bir Yörük ailesi, bu sarnıçlardan birisini günümüzde de kullanıyor. Sarnıcı besleyen su kaynakları ve yağmur suları, ilk yapıldığı zamanlardaki gibi hala dolmakta ve  sarnıç, doğal sularını Yörük ailesinin hizmetine sunmaya devam etmekte. Çiftlik evinin yanında yaşayan Yörük kadınına suyun temizliğini sorduğumda,  bu kadar temiz suyu şu ana kadar hiçbir yerde içmediğini söyledi.

Çiftlik evinin hayret verici başka bir özelliği de İmamlı tarafından çiftliğe giden 2 km’lik antik yoldur. Bu derece küçük ölçekli bir yerleşim yeri için, adeta iki şehri birbirine bağlayan yollara benzerlik gösteren taş döşeli  bir yol kullanılmış olması çok şaşırtıcı.Yolun bazı kısımları, ustasının elinden yeni çıkmış gibi yapıldığı dönemin bütün özelliklerini korumakta. Yolun sağlam kalmış taş döşeli bölümleri üzerinde yürüyüp çiftlik evine ulaştığınızda, günümüzden Roma Dönemi’ne bir yolculuk yapmışsınız duygusuna kapılıyorsunuz. Taş döşeli yol, tarımsal arazinin içinden geçerek villa rusticayı, Seleuceia - Olba arasındaki antik yola bağlanmaktadır.

Silifke kırsalında yer alan Gökkale Villa Rusticası, her ne kadar tarihi dönemlerde bir çiftlik sahibinin konağı olarak hizmet verse de merkezi yapı olan asıl bina asırlar sonra, 1949 yılında bir köy okulu olarak da kullanılmıştır. 2. Dünya Savaşı’nın yaşandığı yokluk dönemlerinde, hazır bir yapı olmasının verdiği kolaylıkla okula dönüştürülmüş ve kısa bir süre de olsa eğitime hizmet etmiştir.

Antik Dönemde Dağlık Kilikia bölgesi içerisinde, Olba territoriumu olarak adlandırılan alanda yoğun imar hareketliliği görülmüştür. Bölgedeki imar hareketliliği tarımsal amaçlı yapılanmaya da yansımıştır. Bu hareketlilikle birlikte bölgede çiftlikler, çiftlik villaları ve atölyelerin sayısı artmıştır. İşte gerek Gökkale Villa Rusticası gerekse diğer çiftlik evleri, bölgenin adeta can damarı olmuşlardır.  Bu çiftlik evlerinde üretilen ürünler, Dağlık Kilikia bölgesindeki yerleşimlerde yaşayan insanların beslenmesine yüzyıllar boyunca devam etmiştir. Villa rusticalar ve çevresindeki tarihi dokuların, yakın gelecekte Mersin’e ve ülke turizmine katkı sağlayacağı günlerin uzak olmadığını düşlüyorum.

Mart 2024