BAĞ YÖNETİMİ (1): YER SEÇİMİ VE ASMA YÖNETİMİ

Değerli şarapsever dostlar;

Geçtiğimiz son iki yazımızda bir asmanın ihtiyaç duyduğu beş unsur olan sıcaklık, güneş ışığı, su, besinler ve karbondioksit konularını işlemiştik. Bu yazıda BAĞ YÖNETİMİ konusuna geçiyoruz ve adım adım kaliteli bir şaraba doğru ilerliyoruz. Hadi gelin şimdi yer seçimi ve asma yönetimini incelemeye başlayalım.

Üzüm yetiştiricisinin çok basit bir amacı vardır: şarap üreticisinin yapmak istediği şarap tarzına uygun, sağlıklı ve olgun üzüm mahsulü üretmek. Bunu yapabilmek için çevrenin asmanın büyümesini nasıl etkilediğine dair bir anlayış uygulamak gerekir. Bu yazıda, yer seçimi, kafesleme, terbiyeleme, budama sistemleri, dikim yoğunlukları ve zararlılar ve hastalıklarla ilgili kararların her yıl hasat edilebilecek üzümlerin kalitesi ve miktarı üzerinde nasıl bir etkisi olduğunu incelemeye başlayacağız.

YER SEÇİMİ

Bir üretici yeni bir bağ kurmak istediğinde, potansiyel sahanın çevresel ve elverişlilik uygunluğu açısından değerlendirilmesi gerekir. Uygun üzüm çeşitlerinin seçilmesi gerekecektir.

Çevresel koşullar - Üzüm yetiştiricisi, potansiyel alanın ortalama sıcaklığını, yağışını ve güneş ışığı saatlerinin yanı sıra toprağın verimliliğini ve ne kadar iyi drene olduğunu hesaplamak için verileri kullanabilir. Bu faktörler, üzüm çeşidi seçimini olduğu kadar ideal dikim yoğunluğunu ve terbiyeleme ve kafesleme sistemlerini de etkileyecektir.

İşle ilgili hususlar - Bir bağın kamu hizmetleri altyapısına (elektrik, su vb.) yakınlığı, bağ iş gücünün mevcudiyeti, traktör, kamyon ve iş makineleri için bir sahanın erişilebilirliği ve arazinin maliyeti bir tesisin finansal uygulanabilirliğindeki tüm önemli hususlardır.

Üzüm çeşitliliği - Üzüm çeşidi tercih edilen bölgenin iklim şartlarına uygun olmalıdır. Üzüm için de bir talep olmalıdır. Türkiye’de olmamakla birlikte AB bağ alanlarında, bir üreticinin kullanabileceği çeşitler üzerinde yasal kısıtlamalar da olabilir.

EKİM/TEKRAR EKİM

Yeni bir bağ alanı gerektiğinde mevcut bitki örtüsünden temizlenmelidir. Toprağın verimliliği test edilebilir ve besin eksikliklerini gidermek için gübreler uygulanabilir. Genellikle bir fidanlıktan önceden aşılanmış olarak satın alınan genç asmalar, elle veya makineyle dikilir. Genç asmalar genellikle hayvanlara karşı özel plastik kılıflarla korunur. Genç asmaların kendilerini yerleştirmelerine yardımcı olmak için sulamaya yapılabilir. İlk verim genellikle dikimden sonraki üçüncü yılda gelir.

Çok uzun ömürlü olabilmelerine rağmen, çoğu asma 30 ila 50 yaşları arasında değiştirilir. Bazı şarap arazileri, köklü bitkilerden yapılan bir şarabı belirtmek için 'eski asmalar (old vines)' terimini veya yerel eşdeğerini kullanır. Bu asmaların, genellikle daha fazla tat konsantrasyonuna sahip, olağanüstü kalitede meyveler ürettiği düşünülmektedir. Bununla birlikte, bir asmanın ürettiği üzüm miktarı veya verimi yaşla birlikte azalır ve hastalığa karşı giderek daha duyarlı hale gelebilir. Bu nedenle kalite ve karlılık arasında bir denge kurulmalıdır.

Normalde, bağ arazisi, asmalar çıkarıldıktan sonra toparlanabilmesi için üç yıl veya daha uzun süre nadasa (dikilmeden) bırakılır. Bir üzüm yetiştiricisi, herhangi bir zamanda bağlarının mümkün olduğunca az kısmının üretim dışı kalmasını sağlayan bir yeniden dikim döngüsüne sahip olacaktır.

ASMA YÖNETİMİ

Terbiyeleme, budama, kafesleme ve ekimin yoğunluğu asmayı yönetmek için kullanılan ana tekniklerdir ve üzüm yetiştiricisi bu uygulamaları bağın kaynaklarına uyacak şekilde uyarlayacaktır: sıcaklık, güneş ışığı, su ve toprak besinleri. Ayrıca bağda makine kullanımı gibi pratik hususları da dikkate alacaktır. Ancak her durumda üzüm yetiştiricisinin amacı, istenilen kalite düzeyinde meyve üretimini mümkün olduğu kadar ekonomik olarak maksimize etmektir.

Asma Terbiyeleme

Asma terbiyeleme tipik olarak asmanın kalıcı odununun şeklini ifade eder ve genel olarak iki kategoriye ayrılabilir: Baş terbiyeleme veya kordon terbiyeleme. Daha da önemlisi, her iki sistem de toprak tarafından tutulan ısıdan yararlanmak için alçakta yetiştirilmiş veya donları önlemek için yüksekte yetiştirilmiş olabilir.

Baş Terbiyeleme - Bu asmaların nispeten az kalıcı odunu vardır. Bazılarının sadece gövdesi vardır. Diğerleri, gövdenin tepesinden büyüyen birkaç kısa kalıcı odun kola sahiptir. Ya kısa budama ya da yedek çubuk budama olabilirler.

Kordon Terbiyeleme - Bu asmalar tipik olarak bir veya daha fazla kalıcı yatay kol veya 'kordon' içeren bir gövdeye sahiptir. Asmalar genellikle kısa budamadır.

Daha fazla kalıcı odun miktarı nedeniyle kordon terbiyelemenin oluşturulması daha uzun sürer. Bununla birlikte, uzunluğu boyunca konumlandırılmış sürgünlere sahip sağlam kalıcı kordon, bağda makineli hasat gibi mekanizasyonun başarılmasını kolaylaştırır.

Asmaların normalde bir veya iki kordonu vardır, ancak kordon terbiyesi, dört veya daha fazla kordondan filizlerin büyüyebileceği büyük asma yapıları oluşturmak için de kullanılabilir.

Asma Budama

Budama, istenmeyen yaprakların, çubukların ve kalıcı odunun çıkarılmasıdır. Asmayı şekillendirir ve boyutunu sınırlar. Budama her kış ve yaz aylarında yapılacaktır. Kış budaması bağ takviminin önemli bir parçasıdır ve asıl amacı gelecek büyüme mevsiminde sürgün oluşturacak tomurcukların sayısını ve yerini belirlemektir. Tomurcukların birbirine yakın olmadığından emin olmak önemlidir. Bu, kanopi yönetimine yardımcı olur. İki kış budama stili vardır: kısa çubuk ve yedek uzun çubuk.

Kısa çubuk budama - Kısa çubuklar, bir yaşındaki odunun yalnızca iki ila üç tomurcuğa kadar kesilmiş kısa bölümleridir. Kısa çubuklar ya kalıcı bir odun kordon boyunca (kordon terbiyesi) ya da gövdenin üst kısmına (baş terbiyesi) dağıtılır.

Yedek uzun çubuk budaması - Çubuklar, bir yaşındaki odunun daha uzun bölümleridir ve sekiz ila 20 tomurcuk içerebilir. Tipik olarak sadece bir veya iki çubuk tutulur ve her bir çubuk destek için kafese yatay olarak bağlanır. Bu tür budama en çok baş terbiyeli asmalarda görülür. Çubuk değiştirme budaması kısa çubuk budamasından daha karmaşıktır ve uygun çubukları seçmek ve onları terbiyelemek için büyük bir vasıflı iş gücü gerektirir. Bazen Guyot terbiyesi olarak anılır; Tekli Guyot'ta bir çubuk tutulur; Çift Guyot'ta iki.

Yaz budaması, bitkisel büyümeyi kısıtlamak ve şeker üretimini sürgünlerin ve yaprakların büyümesi yerine üzüme yönlendirmek için yaprak gölgeliklerinin düzenlenmesini içerir. Üzüm salkımlarının güneş ışığına en iyi şekilde maruz kalması için yaprakların soyulmasını da içerebilir.

Kafesleme ve Kanopi Yönetimi

Asmanın kanopisi (yaprak gölgelik), asmanın tüm yeşil kısımlarından oluşur. Bu yıllık büyümeyi yönetmek, üzüm yetiştiriciliğinin çok önemli bir parçasıdır ve üzüm yetiştiricileri bir dizi teknik arasından seçim yapmak zorundadır. En önemli seçim, bir kafes kullanıp kullanmamakla ilgilidir. Kafesler, herhangi bir yedek çubuk ve asmanın yıllık büyümesini desteklemek için kullanılan kalıcı kazık ve tel yapılarıdır.

Kafessiz üzüm bağları - Bazı bölgelerde asmalarda kafes sistemi olmayabilir ve sürgünler sık sık yere kadar sarkar. Bunlara çalı asmaları denir ve tipik olarak baş terbiyeli ve kısa çubuklu budanmışlardır. Bu sistem, ekstra gölgenin üzümleri korumaya yardımcı olduğu ılık veya sıcak, kuru, güneşli bölgeler için en uygunudur. Serin veya nemli bölgelerde, gölge üzümün olgunlaşmasını engelleyebilir ve hava akışının olmaması hastalığı teşvik edebilir. Burada, baş terbiyeli, kısa çubuklu budanmış asmaların sürgünleri, salkımları havaya ve güneş ışığına maruz bırakmaya yardımcı olan uçlardan birbirine bağlanır. Bu terbiye sistemine bazen gobelet denir. Kafessiz asmalar mekanik hasat için uygun değildir.

Kafesli üzüm bağları - Her bir asma sırası, yatay tellerle birleştirilmiş bir direk sırası gerektirir. Asmanın dalları ve sürgünleri daha sonra kafese bağlanır. Bu kanopi (yaprak gölgelik) yönetimi olarak bilinir.

Bunu yapmanın üç önemli nedeni var. İlk olarak, genç sürgünlerin dizilişi gölgeliğe giren güneş ışığı miktarını kontrol etmek için kullanılabilir. Sınırlı güneş ışığına sahip bölgelerde, açık bir gölgelik oluşturmak için sürgünleri ayrı tutmak, üzümlerin güneş ışığına maruz kalmasını en üst düzeye çıkarır ve üzümlerin başarılı bir şekilde olgunlaşmasına yardımcı olur. Ancak güneş ışığının yoğun olduğu bölgelerde üzümlerin yapraklarla gölgelenmesi üzümlerin tatlarının bozulmasına neden olabilen güneş yanıklarını azaltabilir. İkincisi, açık bir gölgelik, yapraklar ve üzümler arasındaki hava sirkülasyonunu iyileştirebilir. Bu özellikle nemli iklimlerde önemlidir çünkü nemli durgun hava mantar hastalıklarını teşvik edebilir. Son olarak, kafesleme bağda mekanizasyona yardımcı olabilir. Üzümleri asmanın bir bölgesine ve yaprakları başka bir alana yerleştirmek, mekanik hasadın basitleştirilmesi ve böcek ilacı veya mantar ilacı püskürtmenin daha etkili olması anlamına gelir.

En yaygın kullanılan sistem dikey sürgün konumlandırmasıdır (VSP – Vertical Shoot Positioning). Yedek uzun çubuk veya kısa çubuk budanmış asmalar ile kullanılabilir. Asmanın sürgünleri dikey olarak terbiye edilir ve tek bir dar gölgelik oluşturan kafes üzerine bağlanır. Sürgünleri ayrı tutarak bu sistem kanopiyi mümkün olduğunca açık, iyi havalandırılmış ve gölgesiz tutar.

Sıcak güneşli bölgelerde VSP, sürgünlerin üst kısımları birbirine bağlanmayacak ve meyveyi korumak için kanopide bir miktar gölge yaratacak şekilde uyarlanabilir. Bir üretici, mekanik hasat kullanılabileceği için kafessiz çalı asması yerine bu sistemi kullanmayı tercih eder.

Yeni dikilmiş bir üzüm bağı. Kafes direkleri ve teller, damlama sulama sistemi ve genç asmaları korumak için kullanılan plastik kılıflar net bir şekilde görülebilmektedir.

Bu yazıda Bağ Yönetimi konusuna giriş yapıp Yer Seçimi ve Asma Yönetimi konularına değindik. Gelecek yazıda Asma Terbiyesi ve Budama konularını işleyeceğiz.

Takipte kalın lütfen

(* Kaynakça : Wine and Spirit Education Trust)

BAĞ YÖNETİMİ SERİSİNİN DİĞER MAKALELERİ İÇİN

BAĞ YÖNETİMİ (2): ASMA TERBİYESİ VE BUDAMA

BAĞ YÖNETİMİ  / 3 : BAĞ ZARARLILARI VE HASTALIKLARIYLA MÜCADELE

BAĞ YÖNETİMİ (4): BAĞ DÖNGÜSÜ

BAĞ YÖNETİMİ (5): BAĞCILIK UYGULAMALARI VE HASAT