EYT Şartları, Sigorta Başlangıç Tarihi ve Hizmet Tespit Davaları

Bilindiği gibi, emeklikte yaşa takılanlara (EYT) ilişkin kanun  01.03.2023 tarihinde yürürlüğe girdi. Kanunun getirdiği en önemli yenilik, EYT’lilerde emeklilik için aranan yaş şartının kaldırılması oldu. Bundan böyle, 8 Eylül 1999 öncesinde sigorta girişi bulunanların emekliliği için yaş koşulu aranmayacak.

Kanun kapsamına girenler için emeklilik şartları;

• 8 Eylül 1999 tarihinden önce çalışmaya başlamış olmak,
• SGK’lı çalışanların 5000 – 5975 prim gününü tamamlamış olması,
• Bağ – Kur veya Emekli Sandığı’na bağlı kadınların 7200 prim günü, erkeklerin 9000 prim gününü tamamlamış olmaları,
• Toplam sigortalılık süresinin kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yıl olması şeklinde oluştu.

Toplam sigortalılık süresinin başlangıcınca 18 yaş esas alınacaktır. Ancak 18 yaş öncesi çalışma, sigortalılık başlangıç tarihi ve toplam prim günü bakımından yine önem taşımaktadır. Zira EYT kapsamına girebilmenin en önemli koşulu, 8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişinin bulunmasıdır. 18 yaş öncesi sigorta girişi de dikkate alınacaktır.

Sigortalılık Başlangıç Tarihinin Belirlenmesi

Sigortalılık başlangıç tarihi, kişinin sigortalı olarak ilk kez çalışmaya başladığı tarihtir. Ancak bu tarih, fiili çalışmaya ilişkindir. Yani, işveren tarafından yapılan işe giriş bildirimi, tek başına sigortalılık başlangıç tarihi olarak dikkate alınmaz. İşveren tarafından hizmetin bildirilmesi ve bu hizmete ilişkin primin ödenmiş olması gerekir. EYT kapsamına girebilecek birçok kişi, bu iki tarihin birbiriyle uyuşmaması nedeniyle kanundan faydalanamıyor. Kurum kayıtlarında ilk işe giriş bildirgesi tarihi ile hizmete başlama tarihleri farklı görünüyor.

Peki bu durumda olanlar kayıtların düzeltilmesi için ne yapabilir?

İşe giriş bildirgesinin kurum kayıtlarına girmiş ancak ilk hizmete başlama tarihi farklı görünen kişilerin izlemesi gereken yol sigortalılık başlangıç tarihinin tespitini istemektir. Bunun için öncelikle kuruma başvuru yapılır. SGK bu türden başvuruları, fiili hizmet tespitinin mahkemelerce tespit edilmesi gerektiğinden bahisle reddetmektedir. Başvurunun reddinden sonra, sigortalılık başlangıç tarihinin tespiti (bir günlük hizmet tespiti) davası açılabilir. Kurum, yapılan başvuruya olumlu veya olumsuz bir cevap vermezse, 60 gün sonunda başvuru reddedilmiş sayılır. Bu sürenin sonunda dava açılabilir.

Bir Günlük Hizmet Tespit Davası Açma Süresi

Peki bu davada zamanaşımı süresi nedir, çalışmadan itibaren hangi süre içerisinde açılmalıdır?

Sigorta başlangıç tarihinin tespiti davaları, hizmet tespit davalarının özel bir türüdür. Bu nedenle bir günlük hizmet tespit davası olarak da adlandırılmaktadır. Hizmet tespit davalarının kural olarak, hizmetin sona ermesinden itibaren 5 yıllık süre içerisinde açılması gerekir. Bunun istinasına aşağıda değineceğiz.

İşe giriş bildirgesine dayalı, sigorta başlangıcının tespiti davalarında ise böyle bir hak düşürücü süre bulunmaz. Yani, hizmet tespit davalarından farklı olarak, sigortalılık başlangıç tespit davaları, kısıtlayıcı bir süreye tabi olmadan, her zaman açılabilir. Bunun tek şartı, işe giriş bildirgesinin kurum kayıtlarında mevcut olmasıdır.  

İşe Giriş Bildirgesi Verilmemişse Ne Olur?

İşçinin çalışması kuruma hiç bildirilmemiş, yani işe giriş bildirgesi kurum kayıtlarına girmemişse, genel kurallara göre hizmet tespit davası açılabilir. Yukarıda belirttiğimiz gibi, bu dava hizmetin sona ermesinden itibaren 5 yıl içerisinde açılmalıdır. Süresinden sonra açılan hizmet tespit davası, inceleme yapılmadan reddedilir.

Burada dikkat edilmesi gereken şey, sürenin başlangıç tarihidir. 5 yıllık hak düşürücü süre, sigorta bildirimi yapmayan işverenin yanındaki kesintisiz çalışmanın sona erdiği tarihten itibaren başlar. Örneğin 2010 yılında bir işveren yanında çalışmaya başlayan işçi, 2020 yılına kadar çalışmaya devam eder ve bu tarihte işten ayrılırsa, ilk işe girdiği tarihe ilişkin hizmet tespit davası açma süresi, işten ayrıldığı 2020 yılında başlar.

Geç Sigorta Yapılmış Olması Durumunda Zamanaşımı İstisnası

İşçinin sigortasının, işe başladıktan belli bir süre sonra yapılması çok karşılaşılan bir durumdur. Bu uygulama da emeklilik için sigorta başlangıç tarihi şartı bakımından büyük hak kayıplarına yol açmakta. Bununla birlikte kesintisiz çalışma süresi içerisinde, bazı dönemlerde primlerin yatırılmamış olması da söz konusu olabilmektedir. Bu durumdaki kişiler için Yargıtay kararlarında dava açma süresi bakımdan bir istisna oluşturulmuştur. Emsal birçok kararda, işçinin, işveren nezdinde aralıksız çalışması bulunuyor ve SGK’ya bildirilmiş hizmeti varsa, artık 5 yıllık hak düşürücü sürenin söz konusu olmayacağını, bu kişilerin de her zaman hizmet tespit davası açabileceğini kabul etmektedir.

Örneklemek gerekirse, 1998 yılında hizmete başlayan bir işçinin sigortası işveren tarafından 1999 yılında yapılmış ve işçi 2000 yılına kadar bu işveren nezdinde fiilen çalışmış olsun. İşçi, kuruma bildirilmemiş olan ilk ve ara dönemlerdeki hizmetinin tespiti için her zaman dava açabilecektir. Ancak bu uygulama kanuna değil, yargı kararlarına dayanmakta olup, istisnai de olsa 5 yıllık hak düşürücü sürenin uygulanacağını öngören kararlar da mevcuttur.

Askerlik Borçlanması İle Sigorta Başlangıç Tarihinin Geriye Çekilmesi

Erkeklerin, askerlikte geçen sürelerini borçlanma hakları bulunmaktadır. Bu yolla askerlikte geçen sürenin primleri de ödenerek prim gün sayısı hesaplamasına dâhil edilir.

Peki çalışmaya başlamadan önce askerlik hizmetini yapmış olan erkekler de askerlik borçlandırması yapabilir mi? İlk hizmete başlama tarihinden önce askerlik yapanlar da borçlandırma yapabilir ve bu yolla sigorta başlangıç tarihini geriye çekebilir. Bunun sonucunda oluşan sigorta başlangıç tarihi, emeklilik şartlarında dikkate alınır.