EŞİN ÖLMESİ HALİNDE MAL PAYLAŞIMI NASIL YAPILIR?

Mal paylaşımı olarak anılan, mal rejiminin tasfiyesi, evliliğin sona ermesi durumunda gündeme gelir. Evlilik; boşanma ile sona erebileceği gibi, evliliğin iptali veya eşlerden birinin ölümü ile de sona erebilir.

Evlilik içerisinde edinilmiş malların paylaşımı, birçok kişi için boşanma durumunda gündeme gelir. Oysa boşanma gibi ölüm halinde de sağ kalan eşin veya ölenin mirasçılarının, edinilmiş mallarda katılma alacağı hakkı olur.

Eşin Ölmesi Halinde Katılma Alacağı, Miras Hakkından Farklıdır

Eşin ölmesi halinde edinilmiş mallar üzerindeki katılma, katkı, değer artış payı gibi alacaklar, miras payı ile karıştırılmamalıdır. Zira, sağ kalan eş, aynı zamanda saklı pay sahibi mirasçılardandır. Ancak mal paylaşımından doğan alacak hakları ile miras hakkından doğan haklar birbirinden ayrı ve bağımsız haklardır. Bu nedenle, örneğin mirası reddeden veya miras hakkından feragat etmiş olan eş, katılma alacağı talebinde bulunabilir.

Mirasçılar ise sağ kalan eşten ancak ölen eş adına, mirasçılık sıfatı ile katılma alacağı talebinde bulunabilirler. Katılma alacağı hakkı, miras hakkından farklı da olsa, mirasçılık sıfatını kaybeden (mirası reddeden) mirasçı, mal paylaşımı davası açamaz.

Sağ Kalan Eşin Katılma Alacağı Hakkı ve Mal Paylaşımı Davası

Mal rejimi tasfiyesi, eşlerin kendi aralarında belirlediği mal rejimi hükümlerine göre yapılır. Eşler, bir mal rejimi seçimi yapmamışlarsa, aralarında yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olur. Sağ kalan eş, evliliğin ölümle sona ermesinin ardından, evlilik içerisinde edinilmiş mallar üzerinde kanunda sayılan haklarını isteyebilir. Yasal mal rejiminde bu hakların neler olabileceğini “Boşanmada Eşler Arasında Mal Paylaşımı Nasıl Olur” başlıklı yazımızda incelemiştik.

Mal rejiminin tasfiyesi, talep olmadan, kendiliğinden yapılmaz. Dava yoluyla talep edilebilir. Boşanma durumunda mal paylaşımı davası eski eşe karşı açılır. Ölüm halinde ise bu davanın ölen eşin diğer yasal mirasçılarına karşı açılması gerekir.

Sağ kalan eşin açtığı bir mal paylaşımı davası yoksa ölen eşin malları mirasçılar arasında paylaşılır. Miras paylaşımından önce açılmış böyle bir dava varsa, öncelikle mal rejiminin tasfiyesi, yani mal paylaşımı davası sonucu beklenir. Hesaplanan katılma alacağı, terekedeki malvarlığı değerlerinden çıkarılır. Mal rejimi tasfiyesi sonrası terekede kalan mallar mirasçılar arasında, miras payları oranında bölüştürülür. 

Mirasçıların Katılma Alacağı Hakkı ve Mal Paylaşımı Davası

Evlilik içerisinde edinilmiş mallar üzerinde katılma ve katkı payı alacağı, eşlerin ikisine de tanınmış bir haktır. Bu nedenle, sağ kalan eşin katılma alacağı hakkı olduğu gibi, ölen eşin mirasçılarının da, murislerinin bu haklarını talep etme hakları doğar. Mirasçılar da bu haklarını dava yoluyla kullanabilir.

Mal rejiminin tasfiyesini talep eden mirasçılar, mal paylaşımı davasını eski eşe karşı açmalıdır. Bu davada, sağ kalan eş üzerine kayıtlı edinilmiş mallarda, ölen eşin katılma veya katkı payı alacağı hesaplanır ve muristen kalan miras mallarına (terekeye) eklenir. Oluşan yeni terekeye göre miras paylaşımı yapılır.

Örneğin, ölen eş adına kayıtlı taşınmazlar ve sağ kalan eş adına kayıtlı da, evlilik içerisinde edinilmiş bir taşınmaz bulunsun. Ölüm anında terekede, ölen eş adına kayıtlı taşınmazlar bulunacak ve bir mal paylaşımı davası açılmadıkça, miras paylaşımı bu mallar üzerinde olacaktır. Mirasçıların, sağ kalan eş üzerine kayıtlı taşınmaz için katılma alacağı davası açmaları halinde, ölen eşin katılma alacağı hesaplanacak ve hesaplanan bu alacak da terekedeki malvarlığı değerlerine eklenecektir. Miras paylaşımı, eklenen bu değer de hesaba katılarak yapılacaktır.

Aile Konutunun Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi

Sağ kalan eşin, aile konutunun kendisine özgülenmesini isteme hakkı, mal paylaşımı değil, esasen miras paylaşımının bir konusudur. Sağ kalan eş; miras hakkına mahsuben, ölen eşle birlikte yaşadığı aile konutunun mülkiyetinin kendisine verilmesini isteyebilir. Aile konutu mülkiyetinin sağ kalan eşe verilmesi halinde, konutun değeri, eşin miras payından mahsup edilir. Diğer mirasçıların hakları, terekede bulunan diğer malvarlığı değerlerinden karşılanır. Aile konutu mülkiyetinin sağ kalan eşe devredilemediği durumlarda, sağ kalan eşe yaşamı boyunca bu evi kullanma hakkı da tanınabilir.

Ölüm Halinde Mal Paylaşımı Davası Açma Süresi

Mal rejiminin tasfiyesinden doğan davaları açma süresi, evliliğin sona erme tarihinden itibaren 10 yıldır. Bu durumda, ölüm halinde sağ kalan eşin diğer mirasçılara veya diğer mirasçıların sağ kalan eşe karşı açacakları mal paylaşımı davasında hak düşürücü süre de, ölüm tarihinden itibaren 10 yıl olacaktır.