BOŞANMADA EŞLER ARASINDA MAL PAYLAŞIMI NASIL OLUR?

Boşanma aşamasında, eşler arasındaki en büyük anlaşmazlıklardan biri de, evlilik süresince edinilen malların nasıl paylaşılacağı olur. Mal paylaşımı konusunda eşler dilediği şekilde anlaşma yapabilir. Ancak anlaşmanın sağlanamazsa, eşler arasındaki geçerli mal rejimine özgü kanuni düzenlemeler devreye girer.

EŞLER ARASINDAKİ MAL REJİMİ NASIL BELİRLENİR?

1 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe giren Medeni Kanun’daki en önemli değişikliklerden birisi, eşler arasındaki yasal mal rejimi konusu oldu. Bu tarihe kadar mal ayrılığı rejimi geçerli iken bu tarihten sonra edinilmiş mallara katılma rejimi yasal mal rejimi olarak kabul edildi.

Yasal mal rejimi ne demektir?

Yasal mal rejimi, eşler kendi aralarında, kanundaki diğer mal rejimlerinden birini seçmemişlerse, kendiliğinden geçerli olacak mal rejimidir. Eşler yasal mal rejimi dışında kanunda sayılan diğer mal rejimlerinden birini de (mal ayrılığı, paylaşmalı mal ayrılığı veya mal ortaklığı) tercih edebilirler. Yine evlilik sözleşmesi ile belli malvarlığı değerlerine ilişkin özel düzenlemeler de yapabilirler.

Mal rejimi tercihi, evlenme sırasında evlendirme yapılacak yazılı başvuru ile olabileceği gibi, evliliğin herhangi bir aşamasında noter huzurunda yapılacak bir sözleşme ile de mümkündür.

Biz bu yazımızda, yasal mal rejimi olan, edinilmiş mallara katılma rejimi hükümlerine göre değerlendirme yapacağız.

EDİNİLMİŞ MALLAR VE KİŞİSEL MALLAR

Edinilmiş mallara katılma rejiminde eşlere ait malvarlığı değerleri, edinilmiş mallar ve kişisel mallar olarak iki gruba ayrılır.

Edinilmiş mallar;

1. Her bir eşin çalışma karşılığı kazandığı para ve edindiği taşınır/taşınmaz mallar,

2. Sosyal güvenlik ve yardım kuruluşlarından alınan ödemeler (emeklilik ikramiyesi ve sandık yardımları),

3. Çalışma gücü kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar (iş kazası ve meslek hastalığı gibi durumlarda),

4. Kişisel mallardan elde edilen gelirler (Örneğin miras kalan bir taşınmazdan elde edilen kira geliri)

5. Edinilmiş malların yerine geçen değerler (evlilik içerisinde alınan bir evin satışından elde edilen para veya bu parayla alınan araç)

Kişisel mallar;

1. Eşlerden yalnız birinin kişisel kullanımına yarayan eşya (kişisel lap top, traş makinesi, işyerinde kullanılan buzdolabı gibi)

2. Evlilik öncesinde eşlerden birisine ait olan mallar,

3. Miras veya bağış yoluyla karşılıksız elde edilen malvarlığı değerleri,

4. Manevi tazminat alacaklarıdır.

BOŞANMADA HANGİ MALLAR PAYLAŞIMA KONU OLUR?

Yukarıda yasal mal rejimindeki malvarlığı gruplarını saydık. Eşlerin kişisel malları, evliliğin sona ermesi halinde paylaşıma konu olmaz. Yani bir eşin, diğerinin kişisel malı üzerinde katılma payı alacağı hakkı olmaz. Yasal mal rejiminde paylaşıma konu olacak mallar, edinilmiş mallardır. Bununla birlikte, kişisel mallardan elde edilen gelirler de paylaşıma konu olur.

Peki mal rejimi tasfiyesinde paylaşım nasıl yapılır? Hemen belirtmek gerekir ki, mal paylaşımı kendiliğinden gerçekleşen bir durum değildir. Yani eşlerden biri, boşanmadan sonra buna ilişkin bir dava açmadıkça, mal paylaşımı söz konusu olmaz. Yine, her ne kadar mal rejimi tasfiyesi “mal paylaşımı” olarak anılsa da, tapu veya hisse devri söz konusu olmaz. Edinilmiş mallara katılma rejimindeki temel hak “katılma alacağı”dır. Yani bir parasal alacak hakkıdır.

KATILMA ALACAĞI NE DEMEK VE NASIL HESAPLANIR?

Katılma alacağı, evlilik içerisinde eşlerden birisine ait olan ve edinilmiş mal gurubuna giren malvarlığı değeri üzerinde, diğer eşin kanunen sahip olduğu alacak hakkıdır. Katılma alacağı hakkına sahip olmak için, malın edinilmesine doğrudan maddi katkıda bulunmuş olmak geremez. Kanun, evlilik içerisinde eşlerin birbirine maddi ve manevi destek yükümlülüğünün bir sonucu olarak katılma alacağı hakkını tanımıştır.

Katılma alacağı, edinilmiş malın değerinin yarısı oranında olur. Örneğin evlilik içerisinde edinilmiş bir taşınmazın mal paylaşımı davasına konu olduğunu düşünelim. Davada öncelikle taşınmazın değeri hesaplanır, eğer bu taşınmaza ilişkin ödenmeye devam eden bir borç varsa, toplam borç taşınmazın değerinden düşülür ve geriye kalan değerin yarısı oranında katılma alacağı hesaplanır.  Davacı eş, hesaplanan miktar kadar alacak hakkına sahip olur.

KATKI PAYI NEDİR?

Katkı payı, 2002 yılı öncesi mal ayrılığı rejimine ait bir kavramdır. Eşin, diğer eş adına mal edinilirken sağladığı doğrudan maddi katkıyı ifade eder. Yani eş, evlilik içerisinde diğer eş adına alınan ev veya arabaya, kendi malvarlığından bir katkıda bulunmuşsa (altınlarını vermek, birikiminden katkı sunmak gibi), bunun adı katkı payı olur ve kendisine iadesini isteyebilir.

Katkı payı, evlilik içerisinde 2002 yılı öncesi mallar için talep edilebilir. Yine 2002 yılı sonrası edinilen mallara böyle bir katkı sağlanmışsa eşin, aynı nitelikte, değer artış payı alacağı hakkı olur.

MAL PAYLAŞIMI DAVASI BOŞANMA DAVASI İLE BİRLİKTE Mİ AYRI MI AÇILIR?

Mal rejiminin tasfiyesi ancak evliliğin sona ermesi halinde mümkündür. Evlilik boşanma ile sona erebileceği gibi ölümle de sona erebilir. Eşlerden birinin ölümü halinde mal paylaşımı, başka bir yazının konusu olacaktır.

Mal paylaşımı ancak evliliğin son bulması ile mümkün olacağından, kural olarak dava, boşanma kararının kesinleşmesi sonrasında açılır. Ancak boşanma sürecinde mal kaçırma riski olduğundan, uygulamada boşanma davası ile birlikte açılıp, malvarlığı üzerine tedbir konulması yoluna gidilmektedir. Eşten mal kaçırma durumunda hangi hukuki yollara başvurulabileceği, yine önümüzdeki günlerde başka bir yazının konusu olacaktır.

MAL PAYLAŞIMI DAVASI ZAMANAŞIMI SÜRESİ

Mal paylaşımı davalarında zamanaşımı süresi, evliliğin sona erdiği tarihten itibaren 10 yıldır. Evlilik boşanma ile sona ermişse, boşanma kararının kesinleşme tarihinden; eşin ölümü ile sona ermişse ölüm tarihinden itibaren 10 yıl içerisinde katılma ve katkı payı davalarının açılması gerekir.