BOŞANMA OLMADAN AİLE İÇİNDE ALINABİLECEK TEDBİR KARARLARI

Kural olarak eşler arasında boşanma davasının açılması ile hâkim, müşterek çocuklar için gerekli tedbirleri kendiliğinden alır. Talep olması halinde, boşanma davası süresince eşlerin geçim ve menfaatlerinin korunması için de tedbiren düzenlemeler yapar. Bunun en bilinen örneği tedbir nafakasıdır.

Ancak eşler, aralarında bir boşanma davası olmasa da; evin geçiminin sağlanması, diğer eş üzerine kayıtlı olan malvarlığı değerlerinin korunması veya müşterek çocukların gelişim ve ihtiyaçları konusunda koruyucu tedbirlere ihtiyaç duyabilirler. Medeni Kanun bu gibi durumlar için aile hâkimliğine tedbir kararı verme yetkisi tanımıştır. Bu tür tedbirlerin alınması için eşler arasında bir boşanma davası bulunması gerekmez.

Evin Geçim ve Yönetimi Hakkında Tedbir Kararları

Eşlerden birinin aile birliğine karşı maddi sorumluluklarını yerine getirmemesi halinde, diğer eş mahkemeye başvurarak gerekli tedbirlerin alınmasını isteyebilir. Örneğin aşırı savurganlık gibi durumlarda aile mahkemesi, diğer eşin talebi ile;

• Eşlerden her birinin aile geçimi için yapacağı parasal katkıyı belirleyebilir.
• Maddi sorumluluklarını yerine getirmeyen eşin alacaklılarına yazı göndererek, ödemeleri diğer eşe yapmalarını emredebilir.
• Eşin maaş ödemesinin, işveren tarafından diğer eşe yapılmasını emredebilir.
• Eşlerden her birinin, bazı malvarlığı değerleri üzerinde (örneğin adına kayıtlı taşınmaz veya araç) işlem/ devir / satış yetkisini kaldırabilir veya sınırlayabilir, bu tür işlemleri diğer eşin iznine bağlayabilir.
• Sürekli borçlanan eşin, bankalardan kredi çekmesini diğer eşin iznine bağlayabilir, bu konuda bankalara yazı gönderebilir.

Aile Konutu Şerhi

Aile konutu, eşlerin müşterek yaşamlarını sürdükleri konuttur. Kanun, aile yaşamının korunması amacıyla aile konutu üzerinde yapılacak işlemlere kısıtlamalar getirmiştir. Aile konutu, diğer eşin rızası olmadan satılamaz. Aksi halde rızası alınmayan eş, satışın iptalini sağlayabilir. Yine diğer eşin rızası olmadan aile konutu üzerine ipotek konulamaz. Aile konutu kira ile sağlanıyorsa, diğer eşin izni olmadan kira kontratı feshedilemez.

Eşlerden her biri, diğer eşe ait aile konutu tapu kaydına, bu taşınmazın aile konutu olduğuna dair şerh koydurabilir. Bunun için mahkeme kararına gerek yoktur. Aile konutu şerh işlemleri ilgili tapu müdürlüklerinde yapılır. Ancak bu işlem sadece aile konutu olarak kullanılan taşınmazlar için yapılabilir. Aile konutu tektir, eşlere ait birden çok aile konutu olduğu kabul edilmez. Eşin üzerine kayıtlı diğer taşınmaz veya araçlara, mahkeme kararı olmadan tedbir konulamaz. Bu mallar üzerine tedbir konulabilmesi için ya boşanma davası ile birlikte mal paylaşımı davasının bulunması ya da yukarıda açıkladığımız şekilde aile hakimliğince verilen tasarruf yetkisinin kısıtlanması kararı gereklidir.

Hakim Kararı İle Mal Rejimi Değişikliği

Hukuk sistemimizde eşler arasında geçerli yasal mal rejimi, edinilmiş mallara katılma rejimidir. Eşler yapacakları mal rejimi sözleşmesi ile başka bir mal rejimini seçebilirler. Ancak aralarında böyle bir sözleşme yoksa edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olur.

Eşler mal rejimi konusunda aralarında anlaşamıyor ise her biri aile hâkiminden mal ayrılığı rejimine geçilmesini talep edebilir. Ancak bunun için mal ayrılığı rejimine geçmeyi haklı kılacak nedenler bulunması gerekir. Kanunda bu nedenler şu şekilde örneklenmiştir:

• Diğer eşin borca batık olması,
• Talepte bulunan eşin maddi menfaatlerinin tehlikeye düşmüş olması,
• Diğer eşin, talepte bulunan eşe malvarlığı, geliri, borçları konusunda bilgi vermekten kaçınması,
• Diğer eşin ayırt etme gücünden yoksun olması

Hâkim bu ve benzeri durumlarda eşler arasında mal ayrılığı rejimine geçilmesine karar verebilir.

Ayrılık Kararı, Nafaka, Geçici Velayet

Eşler arasında şiddetli geçimsizlik bulunması halinde, eşler boşanma yerine ayrılık kararı verilmesini isteyebilirler. Açılan bir boşanma davasında da hâkim, eşlerin talebi olmasa da, boşanma yerine ayrılık karar verebilir.

Ayrılık kararı, bir tedbir kararıdır. Bu karar eşlere ayrı yaşama hakkı verir. Hâkim ayrılık kararı ile birlikte eşlerin ve müşterek çocukların geçimlerini sağlayacak tedbirleri alır. Ayrılık kararı, kanunen bir ve üç yıllık bir süre için verilebilir. Verilen süre sonunda kendiliğinden ortadan kalkar.

Mahkeme ayrılık kararı ile birlikte, geçimi tehlikeye düşecek eş yararına tedbir nafakasına hükmeder. Müşterek çocuk varsa, tedbiren velayet düzenlemesi yapar ve çocuğun ihtiyaçları için de geçici velayeti alan eşe tedbir nafakası bağlar.

Aile Konutunun Eşlerden Birinin Kullanımına Bırakılması

Eşler arasında açılan bir boşanma davası veya ayrılık kararı varsa, hâkim aile konutu olarak kullanılan yeri, ihtiyacı olan eşin kullanmasına karar verebilir. Bu konu, kanunda “aile konutunun eşe özgülenmesi” olarak adlandırılır.

Eşler arasında boşanma veya ayrılık durumu olmasa bile 6284 sayılı Ailenin Korunması Ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında da aile konutunun şiddet tehlikesi altında olan eşe özgülenmesi mümkündür.

Aile İçi Şiddet Durumunda Alınacak Tedbirler

Aile içi şiddet durumunda alınacak tedbirlere ilişkin temel hukuki düzenleme 6284 sayılı Kanundur.  Bu kanun, şiddet gören veya şiddet tehdidi ya da ısrarlı takip altında bulunan kişilerin ve aile üyelerinin korunmasına yönelik olup aile içi şiddetten daha geniş kapsamlıdır.

6284 Sayılı kanun kapsamında hâkimin alabileceği koruma tedbirleri şu şekildedir:

• Şiddet uygulayanın, koruma altındaki kişinin bulunduğu yerlerden ve müşterek konuttan uzaklaştırılarak, müşterek konutun korunan kişiye tashih edilmesi,
• Şiddet uygulayanın, korunan kişinin bulunduğu yerlere yaklaşmaması,
• Müşterek çocuk varsa, uzaklaştırılan kişi ile çocuk arasındaki görüşmelerin refakatçi eşliğinde yapılması,
• Korunan kişinin iletişim araçları ile rahatsız edilmemesi
• Şiddet uygulayan kişinin silahı varsa kolluğa teslim etmesi,
• Korunan kişinin bulunduğu yerde alkol ya da uyarıcı madde kullanmaması veya bağımlılığı varsa tedavisinin sağlanması için ilgili kuruma yatırılması
• Korunan kişinin geçimi ile ilgili tedbirler kapsamında nafaka bağlanması

Aile İçi Tedbir Kararı İçin Nereye Başvurulur?

Aile içi tedbir kararlarını alma yetkisi aile hâkimliklerindedir. Gerekli tedbirlerin alınmasını isteyen eş, aile mahkemesine başvurmalıdır. Medeni Kanun’da düzenlenen tedbir kararları ile 6284 sayılı Kanun kapsamında alınacak tedbir kararları arasında farklılık vardır.

Şiddet olgusu veya tehdidinin olmadığı durumlarda, eşin işlem yetkisinin kısıtlanması, ayrılık ve müşterek konutun özgülenmesi, tedbir nafakası bağlanması, mal ayrılığı rejimine geçilmesi gibi tedbirler için yargılama yapılması gerekir. Mahkeme, başvuran eşin talebini toplanacak delillere göre değerlendirir.

Şiddet veya şiddet tehdidi durumunda 6284 sayılı Kanun kapsamında, yukarıda saydığımız tedbirlerin uygulanması için ise bir yargılama süreci söz konusu olmaz. Bu tür tedbirlerin alınması için yine aile hakimliğine başvurmak gerekse de, esasında bir dava sürecinden söz edilemez. Bu kapsamda alınacak tedbirler, acil önlemler olduğundan delil araştırması yapılmaz. Bu kapsamda yapılan talepler 24 saat içerisinde karara bağlanır. Acil durumlarda 6284 sayılı Kanun kapsamındaki tedbir kararını emniyet birimleri de alabilir. Emniyet birimlerinde alınan bu kararlar yine aile hâkiminin onayına sunulur. Son olarak belirtmek gerekir ki, Ailenin Korunması ve Kadına Yönelik Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun kapsamında alınacak tedbirler için yapılan başvurular herhangi bir ücrete tabi değildir.